In onze hedendaagse multiculturele samenleving zijn interculturele huwelijken een gangbaar fenomeen geworden. Als echtparen met verschillende nationaliteiten besluiten uit elkaar te gaan, vooral als een van hen naar een ander land verhuist, komt het internationale familierecht om de hoek kijken.

Een cruciaal aspect in dit proces is het bepalen van de bevoegde rechter en het vaststellen welk recht van toepassing is. De Europese Verordening Brussel II-ter (voorheen bekend als Brussel II-bis) vormt hierbij het vertrekpunt. Het negeren van deze belangrijke stap kan leiden tot het benaderen van de verkeerde rechter, wat onnodige vertragingen in de zaak met zich mee kan brengen.

Bevoegde rechter en toepasselijk recht

Vaak wordt gedacht dat de locatie van de huwelijksvoltrekking bepalend is voor de bevoegdheid van de rechter. Echter, dit is niet altijd het geval. De eerste stap is om te kijken waar de echtgenoten hun gewone verblijfplaats hebben en of er sprake is van een gezamenlijke nationaliteit.

Afhankelijk van het specifieke onderwerp van de zaak, kan een andere rechter bevoegd zijn en kan het recht van een ander land van toepassing zijn. Nadat is vastgesteld in welk land de procedure kan plaatsvinden, moet worden bepaald welk recht van toepassing is. Vaak is de gewone verblijfplaats van de echtgenoten doorslaggevend, maar dit kan variëren afhankelijk van het specifieke onderwerp van de zaak.

In gevallen van echtscheidingen is vaak ander recht van toepassing (of een andere rechter bevoegd) dan bijvoorbeeld bij zaken met betrekking tot de omgang met kinderen of alimentatie. Dit betekent dat bijvoorbeeld bij echtscheiding het Duitse recht van toepassing kan zijn, terwijl voor zaken met betrekking tot kinderen het Nederlandse recht geldt. Het kan zelfs voorkomen dat de rechter van een ander land bevoegd is dan het land waarvan het recht van toepassing is. Bijvoorbeeld, de Nederlandse rechter kan bevoegd zijn in een zaak waar Duits recht van toepassing is.

Ouderlijke verantwoordelijkheid

De ouderlijke verantwoordelijkheid omvat onder andere het gezagsrecht en het omgangsrecht. Doorgaans is de rechter van het land waar het kind feitelijk woont (de ‘gewone verblijfplaats’) bevoegd om beslissingen hierover te nemen. Het adres waarop het kind staat ingeschreven, is meestal niet van belang. Er kunnen echter uitzonderingen zijn, zoals wanneer er nauwe banden bestaan met een ander land. Stel bijvoorbeeld dat een kind net over de grens in Duitsland woont, maar al zijn sociale activiteiten in Nederland plaatsvinden. In dat geval kan, afhankelijk van de omstandigheden, de Nederlandse rechter bevoegd zijn.

Alimentatie

In principe is het land waar de ontvanger van de alimentatie woont, het land waarvan het recht van toepassing is. Er zijn echter uitzonderingen, zoals in gevallen waarin er sprake is van een gezamenlijke nationaliteit, nauwe banden met een specifiek land of wanneer de (ex-)partners gezamenlijk een keuze hebben gemaakt. Afhankelijk van de situatie kan het rechtssysteem van een specifiek land voordeliger zijn dan dat van een ander land.

Huwelijksvermogen

Het huwelijksvermogensrecht vormt een aparte tak van het familierecht. Voor de bepaling van de bevoegde rechter en het toepasselijk recht is de eerste woonplaats na de huwelijksvoltrekking van belang, evenals de periode waarin het huwelijk heeft plaatsgevonden. Het recht dat van toepassing is op een huwelijk dat in de jaren ’90 is voltrokken, kan bijvoorbeeld anders zijn dan het recht dat geldt voor een huwelijk dat na 2019 is gesloten.

Indien er een verzoek tot echtscheiding is ingediend, is doorgaans dezelfde rechter bevoegd om te oordelen over het huwelijksvermogen. Dit geldt echter niet voor alle verzoeken die gelijktijdig met een echtscheidingsverzoek kunnen worden ingediend, zoals een alimentatieverzoek.

Erkenning van huwelijk en echtscheiding

Een echtscheiding die is uitgesproken in een EU-land wordt automatisch erkend in alle andere EU-landen. Naast een gewaarmerkt afschrift van de beslissing is er een certificaat nodig dat moet worden ingediend in het land waar de echtscheiding erkend moet worden. De nieuwe Europese Verordening Brussel II-ter vergemakkelijkt de erkenning van familierechtelijke beslissingen in andere EU-landen.