Als een biologische moeder bij de geboorte van het kind niet getrouwd is met de vader of de duomoeder en ook geen erkenning van het kind heeft plaatsgevonden, is in de registers van de burgerlijke stand geen tweede ouder van het kind bekend. Alleen de biologische moeder is in dat geval juridisch ouder met gezag. Indien de ouders uit elkaar gaan, wordt aan de gerechtelijke vaststelling van het ouderschap veelal niet meer gedacht. Er is dan geen sprake van een familierechtelijke betrekking (‘juridisch ouderschap’) tussen de vader of de duomoeder en het kind. Ook van gezamenlijk gezag over het kind is dan geen sprake. Op welke wijze is het alsnog mogelijk om als vader of duomoeder erkenning en gezag te krijgen?

Verschil erkenning en gezag

Door erkenning van het kind ontstaat een juridische band (familierechtelijke betrekking) tussen ouder en kind. De ouder die heeft erkend is vanaf dat moment onder meer verplicht het kind te onderhouden. Ook heeft het kind dan recht op een gedeelte van de erfenis.

Als de erkenning plaatsvindt buiten het huwelijk heeft de vader of duomoeder nog geen ouderlijk gezag over het kind. Om wettelijk vertegenwoordiger van het kind te worden, dient het ouderlijk gezag te worden aangevraagd. Pas als de vader of de duomoeder ouderlijk gezag heeft, mag hij of zij meebeslissen over de opvoeding, verzorging en het vermogen van het kind. Tot die tijd is dit recht voorbehouden aan de biologische moeder.

Als het aan D66 ligt wordt de regeling over erkenning en ouderlijk gezag gewijzigd. Een ongetrouwde vader of duomoeder die het kind heeft erkend, zou ook automatisch het gezag over het kind dienen te krijgen. Een nieuwsbericht over dit initiatiefvoorstel is hier te raadplegen.

Gezamenlijk verzoek tot vaststelling ouderschap en gezag

Ongehuwde ouders kunnen gezamenlijk bij de gemeente aangeven dat de andere ouder ook de juridische ouder van het kind is. De man of de duomoeder erkent via deze weg het kind. Vervolgens kunnen beide ouders bij de rechtbank het gezamenlijke gezag over het kind laten vaststellen. Voor deze gezamenlijke weg is geen advocaat nodig: de benodigde documenten zijn op de website van de gemeente en de rechtbank te vinden en kunnen door de ouders zelf worden ingediend.

Helaas staat de verstandhouding na verbreking van een relatie geregeld aan een gezamenlijk verzoek in de weg. Hulp van een advocaat kan dan uitkomst bieden.

Verzoek van de biologische moeder of het kind tot vaststelling ouderschap en gezag

Op grond van artikel 1:207 BW kan het ouderschap van de vader of de duomoeder door de rechtbank worden vastgesteld op verzoek van de biologische moeder (als het kind nog geen zestien jaar is) of het kind zelf.
Het verzoek dient door de biologische moeder binnen vijf jaren na de geboorte van het kind te worden ingediend bij de rechtbank. Indien de vijf jaren voorbij zijn, is de biologische moeder niet-ontvankelijk in haar verzoek. In dat geval kan een bijzonder curator (belangenhartiger van het kind) namens het minderjarige kind aan de rechtbank verzoeken om gerechtelijke vaststelling van het ouderschap. Door de gerechtelijke vaststelling wordt het kind erkend. Indien het ouderschap is vastgesteld, kan de rechtbank in dezelfde procedure eveneens bepalen dat de ouder kinderalimentatie is verschuldigd.

Verzoek van de vader of duomoeder kind tot vaststelling ouderschap en gezag
Ook de vader of de duomoeder heeft de mogelijkheid om het ouderschap juridisch vast te laten stellen, namelijk door een verzoek in te dienen bij de rechtbank tot vervangende toestemming voor de erkenning van het kind op grond van artikel 1:204 BW.
De rechtbank zal deze toestemming verlenen, tenzij dit de belangen van de biologische moeder bij een ongestoorde verhouding met het kind schaadt of de evenwichtige ontwikkeling van het kind in het gedrang komt.

Zodra de man of de duomoeder het kind heeft erkend, kan hij of zij op grond van artikel 1:253c BW de rechtbank verzoeken de ouders met het gezamenlijke gezag dan wel hem of haar alleen het gezag over het kind te geven. Vanaf dat moment is deze ouder dan ook wettelijk vertegenwoordiger van het kind.

Advies

Indien ouders ongehuwd kinderen krijgen, wordt vaak vergeten de erkenning en het gezag voor beide ouders vast te laten leggen bij gemeente en rechtbank. Vastlegging direct bij geboorte kan conflicten over erkenning en gezag voorkomen, zeker als beide ouders op een later moment besluiten uit elkaar te gaan.