Begin april zijn twee wetten in werking getreden die moeten helpen voorkomen dat wetsovertreders opnieuw in de fout gaan. Ze geven de strafrechter ruimere mogelijkheden bij het opleggen van voorwaardelijke straffen en gebieds- en contactverboden. De controle op naleving wordt beter en bij overtreding van de voorwaarden kan snel worden ingegrepen. Dat geeft de rechter meer armslag, zegt Tony Rikken, bestuurslid van het Landelijk Overleg van Voorzitters van de Strafsectoren (LOVS).
Gedragsbeïnvloeding
Onderzoek wijst uit dat veroordeling tot een (deels) voorwaardelijke straf beter helpt bij het tegengaan van recidive dan onvoorwaardelijke vrijheidsstraf. Veel veroordeelden zitten te kort in de gevangenis om iets aan gedragsbeïnvloeding te doen. Dat lukt beter als zij zich enkele jaren aan bijzondere voorwaarden moeten houden, omdat anders vervangende hechtenis dreigt.
Met de nieuwe Wet voorwaardelijke sancties wil de regering het opleggen van voorwaardelijke straffen bevorderen. De wet biedt de rechter een veel ruimere keuze bij het opleggen van bijzondere voorwaarden, eventueel in combinatie met een langere proeftijd en elektronisch toezicht.
De Wet rechterlijk gebieds- of contactverbod geeft de rechter bovendien de mogelijkheid om, zonder voorwaardelijke straf, vrijheidsbeperkende maatregelen op te leggen voor lichte vergrijpen. “Daarmee kunnen we op korte termijn de rechtsorde herstellen, bijvoorbeeld bij voetbalvandalisme of jongerenoverlast in de buurt”, zegt rechter Rikken.
Arsenaal uitgebreid
Tot voor kort beschreef de strafwet slechts enkele bijzondere voorwaarden. De concrete invulling werd vaak aan de reclassering overgelaten. In de nieuwe wet worden dertien voorwaarden expliciet benoemd, variërend van een meldplicht tot een alcohol- en drugsverbod en van deelname aan gedragsinterventie tot verplichte opname. “Dat het arsenaal aan bijzondere voorwaarden is uitgebreid en gecodificeerd, heeft grote voordelen”, zegt Rikken. “Waarschijnlijk zal het OM daardoor vaker een op de persoon gerichte straf eisen, gebaseerd op een rapport van de reclassering.”
Daarnaast houdt de rechter de mogelijkheid zelf voorwaarden te formuleren. “Gelukkig wel”, zegt Rikken. “Als de straf op de persoon gericht moet zijn, wil je toegesneden voorwaarden kunnen opleggen. Daar moet je overigens wel voorzichtig mee zijn. Het moet niet zo zijn dat een rechter bijvoorbeeld 30 uur sociale vaardigheidstraining oplegt, terwijl de reclassering een programma van 40 uur heeft. Dan sla je de plank echt mis. Daarom is het zo goed dat de belangrijkste voorwaarden zijn vastgelegd. Alle betrokkenen weten nu waar ze aan toe zijn.”
Direct uitvoerbaar
De rechter kan, als er gevaar te duchten is, bepalen dat de veroordeelde meteen na de zitting gebonden is aan de bijzondere voorwaarden. “Dan is het vonnis uitvoerbaar bij voorraad, dat vind ik het meest bijzondere van deze wet”, zegt Rikken. “Voorheen moesten de instanties eerst twee weken afwachten, want het OM of de verdachte kon nog besluiten in hoger beroep te gaan. Dan kreeg een gewelddadige echtgenoot bijvoorbeeld een gebiedsverbod om zijn partner te beschermen, maar ging hij na de zitting linea recta naar de echtelijke woning. Daar kon niemand iets tegen doen. Nu kan de controle meteen beginnen. De griffier maakt direct na de uitspraak proces-verbaal op om politie, reclassering en OM op de hoogte te stellen van het vonnis.”
Meewerken
Wie een voorwaardelijke straf met bijzondere voorwaarden krijgt, is – anders dan voorheen – verplicht mee te werken als de reclassering ter controle op huisbezoek komt. Ook het slikken van medicijnen kan verplicht worden gesteld. Dwang komt daar niet aan te pas, maar de weigering om mee te werken geldt als overtreding van de voorwaarden en kan leiden tot onmiddellijke aanhouding.
“Vroeger gebeurde er vaak niets als mensen zich niet aan de voorwaarden hielden”, zegt Rikken. “Nu is de reclassering verplicht dat te melden bij het OM, dat de rechter-commissaris kan vragen om voorlopige tenuitvoerlegging van de voorwaardelijke celstraf. Beslist hij – binnen drie dagen – dat de dader vast blijft zitten, dan moet de zaak binnen dertig dagen op zitting komen.”
Bron: Rechtspraak.nl
