Op 10 november 2020 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel Wet bestuur en toezicht rechtspersonen aangenomen. Het wetsvoorstel beoogt de kwaliteit van bestuur en toezicht te verbeteren bij verenigingen, stichtingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappen en sluit aan bij bestaande wettelijke regels voor de naamloze en besloten vennootschap. Het wetsvoorstel zal naar verwachting begin 2021 in werking treden.

  1. Wettelijke grondslag raad van commissarissen
    Het wetsvoorstel voorziet in een wettelijke grondslag om een raad van commissarissen in te stellen voor alle rechtspersonen. In de bestaande wetgeving ontbreekt een dergelijke grondslag voor de vereniging en de stichting.
  2. Taakstelling van bestuurders en commissarissen
    Volgens het wetsvoorstel moeten de bestuurders en commissarissen zich bij de vervulling van hun taak richten naar het belang van de rechtspersoon en de daaraan verbonden onderneming of organisatie. Dit uitgangspunt is voor de vereniging, de coöperatie, de onderlinge waarborgmaatschappij en de stichting echter niet in de wet vastgelegd. Hierdoor wordt voorop gesteld dat bestuurders en commissarissen bij de vervulling van hun taak de belangen van de rechtspersoon moeten laten prevaleren boven hun eigen belangen.
  3. Tegenstrijdig belang
    De huidige wettelijke tegenstrijdig-belangregeling wordt voor de vereniging, coöperatie en onderlinge waarborgmaatschappij gewijzigd. Voor alle rechtspersonen – waaronder de stichting waarvoor een wettelijke tegenstrijdig-belangregeling op dit moment ontbreekt – komt te gelden dat bestuurders en commissarissen met een (in)direct persoonlijk tegenstrijdig belang niet mogen deelnemen aan de beraadslaging en besluitvorming over het betreffende onderwerp.Indien alle bestuurders een tegenstrijdig belang hebben, verschuift de beslissingsbevoegdheid naar de raad van commissarissen. Als er geen raad van commissarissen is, komt de bevoegdheid bij de algemene vergadering te liggen. Wanneer alle commissarissen een tegenstrijdig belang hebben, komt de beslissingsbevoegdheid te liggen bij de algemene vergadering.

    De voorgestelde regeling bevat een aanvulling voor bestuurders en commissarissen van een stichting, nu de stichting geen algemene vergadering kent. Voor stichtingen zonder een raad van commissarissen blijft de bevoegdheid bij het bestuur rusten, ook in geval van een tegenstrijdig belang van de bestuurders. Het bestuur moet dan wel schriftelijk vastleggen wat de overwegingen zijn die aan het besluit ten grondslag liggen.

    Als de stichting wél een raad van commissarissen heeft, blijft deze raad van commissarissen ook in geval van tegenstrijdig belang van de commissarissen bevoegd om te beslissen. Ook voor de raad van commissarissen geldt dan dat de overwegingen die aan het besluit ten grondslag liggen, schriftelijk moeten worden vastgelegd.

    Het wetsvoorstel verplicht dat de statuten van de vereniging, stichting, onderlinge waarborgmaatschappij en coöperatie een statutaire regeling dienen te bevatten voor het geval van van alle bestuurders. De statuten kúnnen een dergelijke regeling bevatten voor het geval van van één of meer bestuurders.

    Van ontstentenis is sprake als een vacature ontstaat doordat een bestuurder ophoudt bestuurder te zijn. Met belet wordt gedoeld op de situatie dat een bestuurder tijdelijk zijn functie niet kan of niet mag uitoefenen.
    Voor commissarissen gelden overeenkomstige regels: de vereniging dient een statutaire regeling te bevatten voor ontstentenis en belet van alle commissarissen.

  4. Meervoudig stemrecht
    Het meervoudig stemrecht van bestuurders en commissarissen wordt beperkt. De statuten van de rechtspersoon kunnen aan een bestuurder of commissaris meer dan één stem toekennen, maar met de beperking dat de betreffende bestuurder of commissaris niet meer stemmen kan uitbrengen dan de andere bestuurders of commissarissen tezamen.
  5. Wettelijke grondslag monistisch bestuursmodel
    Het wetsvoorstel biedt alle rechtspersonen de mogelijkheid om te kiezen voor een monistisch bestuursmodel. Binnen een monistisch bestuursmodel bestaat er geen afzonderlijk toezichthoudend orgaan (zoals een raad van commissarissen), maar wordt deze functie vervuld door niet-uitvoerende bestuurders. Deze niet-uitvoerende bestuurders maken tezamen met de uitvoerende bestuurders deel uit van het bestuur.
  6. Ontslag bestuurders en commissarissen van de stichting
    Op dit moment kan een stichtingsbestuurder worden ontslagen, indien de bestuurder handelt in strijd met de wet of de statuten of als hij zich schuldig maakt aan (financieel) wanbeheer. In de praktijk blijken deze ontslaggronden niet toereikend om het ontslag te bewerkstelligen van een bestuurder die het belang van de stichting schaadt.
    Uit het wetsvoorstel volgt dat een stichtingsbestuurder door de rechter kan worden ontslagen wegens verwaarlozing van zijn taak, wegens andere gewichtige redenen, wegens ingrijpende wijziging van omstandigheden op grond waarvan het voortduren van het bestuurderschap in redelijkheid niet geduld kan worden en wegens het niet of niet behoorlijk voldoen aan een bevel van de voorzieningenrechter.
    Wanneer er bij de stichting een raad van commissarissen is ingesteld, is dat orgaan vanwege het ontbreken van een algemene vergadering niet onderworpen aan een vorm van interne controle. De ontslagregeling voor bestuurders is daarom van overeenkomstige toepassing op commissarissen.
  7. Aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen
    Het wetsvoorstel voorziet verder in een wijziging van de regeling voor de aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen van een vereniging of een stichting in geval van faillissement. Kennelijk onbehoorlijk bestuur of toezicht staat onweerlegbaar vast wanneer niet is voldaan aan de administratieplicht of wanneer de jaarrekening niet tijdig is gepubliceerd en er (weerlegbaar) vermoed wordt dat de onbehoorlijke taakvervulling een belangrijke oorzaak is van het faillissement.Uit het wetsvoorstel volgt verder dat de bestuurders en commissarissen van informele verenigingen en van verenigingen en stichtingen die niet onderworpen zijn aan de heffing van de vennootschapsbelasting aansprakelijk kunnen worden gesteld wegens een onbehoorlijke taakvervulling.
  8. Overig
    Uit het wetsvoorstel volgt dat de bestuurders van een vereniging, coöperatie en onderlinge waarborgmaatschappij een raadgevende stem hebben in de algemene vergadering. Daarnaast dient het bestuur van een rechtspersoon de raad van commissarissen tijdig te voorzien van de voor de uitoefening van diens taak noodzakelijke gegevens. Voorts dient het bestuur van een rechtspersoon ten minste één keer per jaar de raad van commissarissen schriftelijk op de hoogte te stellen van de hoofdlijnen van het strategisch beleid, de algemene en financiële risico’s en van de gebruikte beheers- en controlesystemen.
  9. Tot slot enkele overgangsregelingen
    Hoewel het wetsvoorstel geen wijzigingen beoogt aan te brengen in de bestaande bestuurs-en toezichtstructuren van een rechtspersoon, brengt het wetsvoorstel wel de nodige implicaties met zich mee. Zo geldt vanaf eerstvolgende statutenwijziging na de inwerkingtreding van de Wet Bestuur en Toezicht de verplichting om een ontstentenis-of beletregeling in de statuten op te nemen.Daarnaast is een statutaire bepaling die vóór inwerkingtreding van de Wet Bestuur en Toezicht bepaalt dat een bestuurder of een commissaris meer stemmen kan uitbrengen dan de andere bestuurders respectievelijk commissarissen tezamen, geldig tot uiterlijk vijf jaar na de inwerkingtreding van het wetsvoorstel, dan wel tot de eerstvolgende statutenwijziging na de inwerkingtreding indien dit eerder plaatsvindt.

    Voorts kan op een tegenstrijdig-belangregeling in de statuten van de vereniging, coöperatie en onderlinge waarborgmaatschappij conform de bestaande wetgeving na de inwerkingtreding van het wetsvoorstel geen beroep worden gedaan. Om onduidelijkheden te voorkomen is het aan te bevelen om de bestaande statutaire tegenstrijdig-belangregeling te wijzigen in overeenstemming met het wetsvoorstel.

Meer informatie

Wenst u meer over dit onderwerp te weten, neem dan contact op met de specialisten van Lawwise Advocaten.