De gevolgen van de Corona-maatregelen worden in alle bedrijfstakken voelbaar. Doordat men “op afstand” moet werken, is de kans groot dat zaken anders uitvallen. Dat geldt ook voor de uitvoering van contracten. Bij het vervullen van contractuele verplichtingen is de hoofdregel dat een partij aansprakelijk is voor de schade vanwege een toerekenbare tekortkoming door die partij in de nakoming van haar contractuele prestaties. In de situatie van overmacht (in het Engels: “a case of force majeure”) kan van de partij die in overmacht verkeert geen nakoming of schadevergoeding worden verlangd. Door de overmachtssituatie kan het uitblijven van de prestatie namelijk niet worden toegerekend aan de wanpresterende partij.
Natuurlijk bespreek je met hoe de gemaakte afspraken kunnen worden uitgevoerd. De partijen zoeken samen naar een oplossing. Dit is belangrijk, want overmacht kan alleen maar worden ingeroepen als alle redelijke alternatieve mogelijkheden voor nakoming zijn onderzocht. Het zoeken naar deze oplossingen moet door de beide partijen in redelijkheid mogelijk worden gemaakt.
Toerekenbare tekortkoming
Juridische aansprakelijkheid is pas aanwezig als één van de partijen toerekenbaar tekortschiet in de nakoming van de afspraak. Tekortschieten kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld te laat presteren, niet volledig uitvoeren, een gebrekkige zaak leveren. Van de partij die moet presteren mag worden verwacht dat deze alles in het werk stelt om alsnog de afgesproken afspraak na te komen.
Ingebrekestelling
Voor jou als schuldeiser geldt dat als jouw contractspartner verzuimt om tijdig of volledig te presteren, je hem/haar eerst in de gelegenheid moet stellen om alsnog na te komen. Zonder deze tussenstap is het lastiger om een wanpresterende partij aan te spreken. Bij contractuele plichten geldt dat in de meeste gevallen eerst een ingebrekestelling moet worden gestuurd. Dit is een schriftelijke aanzegging van de eiser aan de partij die de afspraak niet nakomt. De eiser stelt dan een redelijke termijn aan de andere partij om alsnog volledig te presteren.
Overmacht
Om vervolgens overmacht aan te nemen moet het a) tijdelijk of blijvend onmogelijk zijn om de contractuele plichten na te komen en b) mag de verhindering om na te komen niet aan een partij kunnen worden toegerekend. Dat is het geval als zijn tekortkoming niet te wijten is aan zijn schuld en ook niet krachtens de wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende opvatting voor zijn rekening komt.
Deze onmogelijkheid wordt streng getoetst door de rechter. Als van overmacht sprake is ten aanzien van het leveren van goederen en/of diensten, moet die partij wel alles in het werk hebben gesteld om de nakoming alsnog mogelijk te maken. Vervolgens mag de wanprestatie niet de schuld zijn van de partij die nakoming eist, en de tekortkoming mag niet voor risico komen van de partij die tekort schiet. Dit beoordeelt de rechter aan de hand van de concrete omstandigheden van het geval. Enkel verwijzen naar de gevolgen van de Corona-maatregelen is daarom onvoldoende om van overmacht te kunnen spreken.
De overeenkomst zelf verdwijnt niet als de rechter oordeelt dat er sprake is van overmacht. Uitsluitend is dan vastgesteld dat de verhindering om te presteren niet kan worden toegerekend aan de partij die moet nakomen. Wel kan de rechter, als deze oordeelt dat het onredelijk en onbillijk is om de overeenkomst ongewijzigd in stand te houden, de gevolgen van de overeenkomst wijzigen of geheel of gedeeltelijk ontbinden. Door wijziging van de overeenkomst wordt deze aangepast aan de overmachtssituatie, waardoor nakoming misschien toch weer wel mogelijk is. Bij ontbinding van de overeenkomst eindigt deze wel. Dan moeten ook de reeds geleverde prestaties ongedaan worden gemaakt. Dus reeds betaalde bedragen terug betalen en reeds verrichte leveringen teruggeven, al naar gelang dat mogelijk is. Als dat niet mogelijk is, vertaalt zich dat in een plicht om schade te vergoeden na ontbinding van de overeenkomst op grond van overmacht.
Deze oplossingen verzint de rechter niet zelf, maar moeten door een van de partijen worden gevorderd. De haalbaarheid daarvan hangt dus volledig af van de afspraken tussen partijen en de wijze waarop zij met elkaar zijn omgegaan.
Vragen of opmerkingen? Neem contact op met een van onze advocaten.
mr. H.C.J. Coumou
Helderecht Advocaten
