Bij de rechtbank Almelo wordt binnenkort een proef gehouden met adolescentenstrafrecht. Drie reclasseringsinstellingen, Bureau Jeugdzorg en de Raad voor de Kinderbescherming gaan jongeren vanaf 16 jaar en jongvolwassen verdachten zo vroeg mogelijk screenen om in te schatten of zij thuishoren in het jeugd- of het volwassenenstrafrecht.
Wetsvoorstel
Staatssecretaris Teeven heeft een wetsontwerp adolescentenstrafrecht opgesteld waarmee hij jeugdcriminaliteit beter hoopt te bestrijden. De Raad voor de rechtspraak heeft daar onlangs een advies over uitgebracht. Eén van de onderdelen van het wetsvoorstel is een ruimere toepassing van het jeugdstrafrecht, dat doorgaans meer gericht is op begeleiding dan op afstraffing. Jongeren tot 23 jaar zouden daarvoor in aanmerking moeten komen, als dat aansluit bij hun ontwikkelingsniveau.
Abrupte overgang
Jeugdstrafrecht geldt in principe tot 18 jaar. “Als jeugdrechter heb ik die abrupte overgang altijd vreemd gevonden”, zegt Jans Olthof, rechter in Almelo. De wet (artikel 77c Sr) maakt toepassing van het jeugdstrafrecht tot 21 jaar mogelijk, maar daar wordt volgens Olthof in het algemeen weinig gebruik van gemaakt. “Er is meer aandacht voor de mogelijkheid om een 17-jarige na een zwaar delict als volwassene te berechten dan andersom. Zo komen jongeren in het huis van bewaring terecht, waar niets wordt gedaan om hun gedrag bij te sturen.”
IQ
De Almelose rechtbank vraagt vaak een persoonlijkheidsonderzoek aan voor minderjarigen, om gericht te kunnen ingrijpen. Een heel belangrijk instrument, vindt Olthof. Veel jongeren blijken verstandelijke beperkingen en psychische stoornissen te hebben. “Er kan een boom van een kerel voor je staan, maar als je weet dat hij autisme heeft en een IQ van 78, zal je als rechter toch anders reageren.”
18-plusser
In de praktijk blijkt de scheiding tussen jeugd- en volwassenenstrafrecht zo sterk, dat zulke gegevens verloren gaan zodra jongeren 18 worden. “De wetenschap dat een 17-jarige jongen functioneert op het niveau van een 14-jarige, is niet vanzelfsprekend beschikbaar wanneer hij als 18-plusser weer met justitie in aanraking komt”, zegt Carlo Dronkers, coördinerend jeugdofficier bij het parket in Almelo. “Dat zou wel moeten, wil je maatwerk kunnen leveren; mogelijk heeft hij op zijn 20ste nog het ontwikkelingsniveau van een minderjarige en is het jeugdstrafrecht aangewezen. Daarom zijn we 3 jaar geleden een project gestart, waarbij we goed naar 18- tot 21-jarigen kijken: is dit nou een volwassene, of eigenlijk jeugd? De pilot met adolescentenstrafrecht sluit daar goed bij aan.”
Willekeur
Gedurende de proef maakt de Raad voor de Kinderbescherming bij de intake een risicotaxatie en wordt overlegd met alle betrokken instellingen. “Nu maken we die inschatting zelf, maar daarbij zijn we erg afhankelijk van personen”, zegt rechter Olthof. “De ene officier of rechter-commissaris zal daar eerder op aanslaan dan de andere. Soms waarschuwt een advocaat of iemand uit het huis van bewaring dat een verdachte erg kinderlijk is. Die willekeur kunnen we voorkomen als jongeren meteen in het goede circuit worden geplaatst.”
Geschrokken
Als de officier van justitie toepassing van het jeugdrecht overweegt, wordt de jongere in een jeugdinrichting geplaatst. “Dat is veel zinvoller dan zo’n jongen tussen mensen tot 70 jaar inpakwerk te laten doen”, vindt Olthof. “Deze jongeren hebben wat te leren, ze komen vaardigheden tekort. Daar kan je juist na een delict – mits dat niet te ernstig is – iets aan doen. De jongere en zijn naasten zijn op zo’n moment geschrokken en gemotiveerd om aan de slag te gaan.”
Maatwerk
Het Almelose project had al opgeleverd dat jongvolwassenen vaker volgens het jeugdrecht werden berecht. “Dat ie mogelijkheid waarschijnlijk wordt opgerekt tot 23 jaar, vind ik geweldig”, zegt Dronkers. “Uiteraard kunnen we in deze pilot nog geen jeugdstraffen opleggen aan die groep, want het is nog maar een wetsvoorstel. Maar we kunnen 22-jarigen wel meenemen in het casusoverleg, zodat we zicht krijgen op hoeveel jongeren het eigenlijk betreft. Maatwerk leveren is zo belangrijk bij deze groep. Met de pedagogische component van het jeugdstrafrecht kunnen we ze beter toegerust de maatschappij weer in sturen.”
Bron: Rechtspraak.nl
