Een betere rechtspraak draagt bij aan de oplossing van de Europese economische crisis. Een efficiënter rechtssysteem kan de jaarlijkse economische groei verhogen. Tegelijk staat de rechtspraak in Europa door de crisis voor een zware opgave: meer rechtszaken runnen met een lager budget. Dit schrijft Frans van Dijk, directeur Strategie en ontwikkeling bij de Raad voor de rechtspraak en lid van een Europese werkgroep die de actuele hervormingen van de rechtspraak in diverse landen in kaart brengt, in een artikel in het tijdschrift ‘Trema’.
Nauw verbonden
Een goed georganiseerde rechtspraak is goed voor de economie en vice versa. Daarom is het belangrijk dat Europese landen deze crisis aangrijpen om hun rechtspraak efficiënter en beter te maken. Frans van Dijk laat zien dat economie en rechtspraak in Europa nauw verbonden zijn. Het best zichtbaar is dit in landen als Griekenland en Portugal, die allebei hun rechtssysteem verplicht moeten hervormen als voorwaarde voor de broodnodige economische steun van IMF, ECB en Europese Commissie.
Pijlen van verandering
Van Dijk beschrijft het pakket aan maatregelen dat Griekenland en Portugal nemen om het rendement van hun rechtspraak te verbeteren. In beide landen heeft de traagheid en onoverzichtelijkheid van het rechtssysteem geleid tot minder investeringen, ondernemerschap en belastinginkomsten. Griekenland richt de pijlen van verandering vooral op een betere belastingrechtspraak. Processen worden simpeler, bij de rechtbanken worden speciale belastingkamers ingericht en bij het wegwerken van achterstallige processen krijgen belastingzaken voorrang. In Portugal heeft het indammen van het enorme stuwmeer van opgehoopte rechtszaken topprioriteit. Daarnaast zet Portugal in op een sterke vermindering van het aantal gerechten, met als doel efficiënter management en meer kwaliteit.
Lange termijn schade
Die reorganisatie van de gerechtelijke kaart vindt plaats in bijna heel Europa, overal wordt het aantal gerechten teruggebracht. Ook in landen die minder gebukt gaan onder de economische crisis, zoals Noorwegen. Hier gaat het, net als in Nederland, in eerste aanleg om een verbetering van de kwaliteit, niet om een kostenbesparing. Van Dijk waarschuwt voor besparingen die snel geld opleveren maar op lange termijn schadelijk kunnen zijn – zowel voor rechtspraak als economie. Zoals het omlaag schroeven van de rechtersalarissen, dat onder meer fors is gebeurd in Portugal, Litouwen en Ierland. Dat is slecht voor de onafhankelijkheid van rechters, aldus Van Dijk, en voor de concurrentiepositie van de rechtspraak op de arbeidsmarkt.
Meer met minder
Sowieso dreigt de Europese rechtspraak gemangeld te worden in de economische crisis. Het is namelijk bij iedere crisis zo dat de economische malaise vanzelf voor meer rechtszaken zorgt: op het gebied van faillissementen bijvoorbeeld en het ontslagrecht. Tegelijk snijden regeringen in het budget van de rechtspraak. Daardoor moeten rechtbanken meer zaken behandelen met een kleiner budget. In Ierland is die verhouding extreem scheef: terwijl het landelijk budget sinds 2008 met twintig procent gekort werd, nam het aantal Ierse rechtszaken sinds 2006 met maar liefst veertig procent toe.
Positief effect
Reden om deze verhouding in het oog te houden, benadrukt Van Dijk. Te meer daar het positieve effect van een goed lopende rechtspraak op de economie in potentie heel groot is. Niet minder dan 1 procent economische groei per jaar, zo becijferden onderzoekers eerder voor onder meer Nederland. Dat effect geldt zowel positief, voor Nederland, als negatief, voor een land als Italië. Daarom het is het goed dat meerdere landen de Eurocrisis aangrijpen om hun rechtssysteem efficiënter en moderner te maken. Bijvoorbeeld door het aantal juridische procedures in te perken en te vereenvoudigen. Veel landen combineren meer eenvoud met meer digitalisering. Zoals het digitaal aanbrengen van zaken en het digitaal uitwisselen van processtukken. In een aantal landen is de digitalisering van de rechtspraak zo ver doorgevoerd, dat je kunt spreken van e-courts. Bijvoorbeeld in Ierland.
Bron: Rechtspraak.nl
