De landelijke strafrechtdag stond vrijdag 25 mei in het teken van het slachtoffer. En niet zonder reden, want de strafsectoren van rechtbanken en hoven dienen zich nadrukkelijker rekenschap te geven van de positie van het slachtoffer in het strafproces.
Wetsvoorstel aanvaard
Het slachtoffer heeft de politieke wind mee. Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven (VVD) vindt het strafproces te dadergericht en pleit al langer voor meer rechten voor slachtoffers van misdrijven. Zijn wetsvoorstel uitbreiding spreekrecht van slachtoffers en nabestaanden in het strafproces is dinsdag 29 mei met algemene stemmen aanvaard door de Tweede Kamer. De trend om de positie van het slachtoffer te versterken, zal zich voorlopig doorzetten, zei de voorzitter van het Landelijk Overleg van Voorzitters van de Strafsectoren (LOVS) Jasper van den Beld vorige week tijdens het sectorcongres 'Recht doen aan het slachtoffer' in de historische Gertrudiskapel in Utrecht.
Uitbreiding spreekrecht
Om de politieke urgentie van het congresonderwerp te onderstrepen, merkte Van den Beld op dat de Tweede Kamer, ondanks de val van het kabinet, vorige week gewoon verder sprak over het wetsvoorstel om het spreekrecht van slachtoffers uit te breiden. VVD en PvdA stelden in de Vaste Commissie voor Veiligheid en Justitie bij amendement voor om niet alleen de kring van spreekgerechtigden te verruimen, maar ook de inhoud van de slachtofferverklaring naar 'alles wat het slachtoffer maar te berde wil brengen', aldus LOVS-voorzitter Van den Beld. Dat de staatssecretaris tegen het amendement van zijn eigen partij was, bevreemdde hoogleraar victimologie aan de Tilburg University Jan van Dijk niet. “Voor je het weet loopt het wetsvoorstel vast in het parlement”, zei hij in zijn inleiding over 'De nieuwe positie van het slachtoffer'. Maar voegde hij eraan toe: “Je ziet dat er consensus ontstaat om slachtoffers meer ruimte te geven. Het amendement is ingetrokken, maar reken erop dat dit onderwerp terugkomt in de verkiezingscampagnes.”
Niet klagen maar dragen
De positie van het slachtoffer is vaak nog een onderbelicht in de Nederlandse Rechtspraak. “Strafrechtgeleerden hebben er heel lang over gedaan om zich te realiseren dat slachtoffers aandacht verdienen”, aldus winnaar van de Stockholm Prijs voor Criminologie Van Dijk. Het is aan oud-rechter en oud-Kamerlid voor D66 Boris Dittrich te danken dat aandacht voor de positie van het slachtoffer in het strafrecht is ontstaan, aldus Van Dijk. Hoe het kan dat er tot voor kort zo weinig aandacht was voor het slachtoffer? Hoogleraar victimologie Van Dijk: “Je moet niet klagen maar dragen; zo zitten wij in elkaar. Slachtoffers dienen in de christelijke moraal hun daders te vergeven. Doen ze dat niet, dan begaan ze een hoofdzonde. Als ze de daders vergeven, dan hoef je ze toch geen rol in het strafproces te geven? Het spreekrecht en het feit dat een slachtoffer weleens wraakgevoelens zou kunnen hebben, staat haaks op die christelijke moraal.”
Goed regelen
Spreekrecht wordt volgens hoogleraar Van Dijk alleen gewaardeerd als het goed is geregeld. Dat is in Nederland (nog) niet altijd zo, constateerde ook LOVS-voorzitter Jasper van den Beld. Het zedenproces tegen Robert M. in Amsterdam liet dat volgens hoogleraar Van Dijk ook zien. Hij merkte in zijn toespraak op: “Ik begrijp dat sommige ouders niet wilden meewerken. In de huidige omstandigheden, waarbij de anonimiteit niet honderd procent is gegarandeerd, kan het veiliger zijn om buiten het strafproces te blijven.” Van Dijk was overigens wel blij met de beslissing van de wrakingkamer om niet in te gaan op het verzoek van M.'s advocaten om de rechters te vervangen naar aanleiding van hun besluit om het spreekrecht voor de ouders van de zeer jeugdige slachtoffers te handhaven.
Standpunt strafsectoren
De jaarlijkse strafrechtdag maakte diverse thema's bespreekbaar. Het uitgebreide spreekrecht, een mogelijk tweefasenproces (waar de Raad voor de rechtspraak mede op voorstel van de Amsterdamse strafrechter Willem Korthals Altes onderzoek naar doet), de bejegening van het slachtoffer ('waarom krijgt de verdachte vanzelfsprekend een glaasje water en het slachtoffer niet?') en de beoordeling van de vordering benadeelde partij vragen om een standpunt van de strafsectoren van rechtbanken en hoven. De wetgever zit de rechtspraak op de hielen.
Tips
Oud-kinderrechter in Amsterdam en huidig raadsheer in Den Haag Han Bartels had in zijn toespraak tot slot een paar tips voor zijn collega’s in de Gertrudiskapel. “Spreek het slachtoffer aan als persoon en bij naam, geef hem of haar een plaats, geef uitleg en vat samen wat er is gezegd.” Het slachtoffer wordt gehoord, daar draait het om. Dat is iets anders dan meegaan in de slachtofferrol, aldus Bartels. “Bewaar afstand. Doe je dat niet, dan is de verdediging er als de kippen bij om je van partijdigheid te betichten, maar je mag best begrip tonen.”
Bron: Rechtspraak.nl
